Zwykłe, niezwykłe liczniki

Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych (OSD), dostarczający prąd do naszych domów, wymieniają „tradycyjne” liczniki energii elektrycznej na liczniki zdalnego odczytu. Dlaczego taka masowa wymiana jest konieczna, jakie możliwości udostępnią nowe urządzenia, a także co na tym mogą zyskać odbiorcy energii? – na te i inne pytania odpowiada Dyrektor Departamentu Pomiarów Łukasz Głowacki z ENERGA-OPERATOR.  

Dlaczego OSD montują liczniki nowego typu?

-  Bez liczników zdalnego odczytu niezwykle trudne byłoby zbilansowanie i zapewnienie stabilnego działania systemu elektroenergetycznego opartego w znacznym stopniu o odnawialne źródła energii (OZE). Obecnie OSD montują liczniki zdalnego odczytu na podstawie nowelizacji ustawy Prawo Energetyczne, która weszła w życie 3 lipca 2021 roku. Zakłada ona, że do końca 2028 roku zdalnym pomiarem ma być objętych 80% odbiorców. ENERGA-OPERATOR jest pionierem i polskim liderem, jeżeli chodzi o tego typu pomiar. Już teraz jest nim objętych blisko 70% naszych odbiorców. Oznacza to, że w najbliższych latach, znacząco przed czasem, wypełnimy wymogi ustawy.

Czy można powiedzieć, że liczniki zdalnego odczytu są licznikami inteligentnymi?

- W licznikach zdalnego odczytu pomiar energii elektrycznej realizowany jest w sposób elektroniczny, zastosowane elementy pozwalają bardzo precyzyjnie wyznaczyć ilość pobranej z sieci energii, a w przypadku prosumentów wprowadzonej do sieci. Jest to bardzo ważny element i funkcjonalność tego urządzenia. To co je wyróżnia to możliwości komunikacyjne. Mają one zdolność do zdalnego przekazywania danych dotyczących zużycia energii elektrycznej, a także jej parametrów niemal na bieżąco do aplikacji OSD. Należy patrzeć na nie przez pryzmat tworzącego się na naszych oczach zdecentralizowanego systemu elektroenergetycznego. W systemie tym coraz większą rolę odgrywają odnawialne źródła energii (OZE), ale też inni, niż wytwórcy energii, użytkownicy sieci, w tym prosumenci, a nawet sami odbiorcy. Nowe liczniki, nie tyle więc są inteligentne same w sobie, co umożliwiają nam mądre współdziałanie, dostosowane do aktualnej sytuacji i potrzeb związanych z pracą sieci elektroenergetycznej. Bez nich i informacji przez nie przekazywanych, działalibyśmy trochę na oślep. Liczniki zdalnego odczytu są głównym narzędziem wdrażanym w transformacji energetycznej, której celem jest zaoferowanie w przyszłości użytkownikom szeregu nowych funkcji i rozwiązań.

Jakie to rozwiązania?

- Liczniki te zapewniają możliwość dwustronnej komunikacji. Już teraz wykorzystujemy ją np. do zdalnej zmiany grupy taryfowej w przypadku zmiany umowy przez klienta. Urządzenia zdalnego odczytu monitorując parametry dostarczanej energii powiadomią też operatora o błędach technicznych sieci, takich jak np. brak fazy. Liczniki zdalnego odczytu to przede wszystkim jednak „wrota” do transformacji energetycznej, które zapewnią każdemu z użytkowników sieci dostęp do nowych możliwości, jakie zaoferuje rynek energii. Przykładem mogą być OZE, które pracują z różną wydajnością, w zależności od pogody. Coraz częściej zdarzają się sytuacje, w której generowanej przez nie energii jest w danym momencie po prostu za dużo. W takich chwilach jej cena rynkowa jest bardzo niska, czasami prąd może być wręcz darmowy. Wyobraźmy sobie sytuację, w której możemy z niego skorzystać, np. zrobić pranie lub naładować samochód i rozliczyć się na takich rynkowych zasadach na podstawie rzeczywistych niskich cen. Dzięki zdalnym licznikom i dynamicznym taryfom, będzie to jak najbardziej realne. Co więcej to droga do tańszej energii elektrycznej, bo dzięki korzystania z niej w godzinach pozaszczytowych będzie to widoczne na rachunku za jej pobór. Co ważne zdalne liczniki będą mogły stać się częścią domowej sieci urządzeń, pozwalając tym samym na automatyzację całego procesu – i np. włączą urządzenia, kiedy energia będzie najtańsza. A to nie wszystko.

Brzmi ciekawie, co jeszcze umożliwią liczniki zdalnego odczytu?

Dla przykładu, kiedy chcemy przebudować fragment infrastruktury, najczęściej konieczne jest wyłączenie jakiegoś odcinka linii elektroenergetycznej. Może to powodować np. ograniczenia w zakresie mocy dostępnej na danym terenie. Innym przykładem jest duża generacja z OZE, która powoduje z kolei wzrost mocy i przeciążenie lokalnej sieci. W takich sytuacjach OSD będzie mogło zakupić usługi zwiększające elastyczność sieci u jej użytkowników. Wesprzeć będą nas mogli, za wynagrodzeniem, nie tylko jako odbiorcy, ale także jako prosumenci oraz posiadacze magazynów energii, a nawet elektrycznych samochodów, odpowiednio dostosowując pobór lub ilość energii wprowadzanej do sieci.

Elektrycznych samochodów, w jaki sposób?

Samochód elektryczny może pełnić także funkcję magazynu energii, zarówno tego przydomowego, jak i sieciowego, dzięki odpowiednim stacjom ładowania V2G (Vehicle to Grid). Stacje takie umożliwiają nie tylko ładowanie, ale także oddawanie energii do sieci. W Azji np. takie rozwiązania zaczynają już być szeroko stosowane. Wszystko dzieje się automatycznie. Zostawiamy samochód do ładowania, określamy żądany stopień naładowania baterii na daną godzinę, a resztą zajmuje się operator stacji zrządzając nadwyżką tak, aby cały proces ładowania był dla nas jak najbardziej korzystny. Podobne rozwiązania mogą dot. też gospodarstw domowych. Obecnie testujemy je m.in. w ramach unijnych projektów Serene i EUniversal. Za pomocą odpowiedniego portalu lub aplikacji mobilnej zdefiniujemy pożądany przez nas zakres działania danych urządzeń np. pompy ciepła, lub magazynu energii, a OSD będzie mógł od nas zakupić np. usługę elastyczności polegającą na zmniejszeniu zużycia energii.  Jak widać zwykła rzecz, jaką jest odczyt licznika, dzięki możliwości przesyłania danych na bieżąco, oferuje niezwykłe możliwości.   

Czy liczniki zdalnego odczytu są bezpieczne?

Tak, liczniki zdalnego odczytu zapewniają wysoki stopień bezpieczeństwa. Na to zagadnienie nie można jednak patrzeć wyłącznie przez pryzmat urządzeń końcowych instalowanych u odbiorców. Cały system prowadzący odczyty i gromadzący dane posiada szereg różnych zabezpieczeń, ponieważ od jego poprawnego działania zależy stabilna praca sieci elektroenergetycznej. W zależności od poszczególnych jego elementów stosowane są różne technologie bezpieczeństwa. W celu ochrony przekazywanych informacji stosowane są m.in. mechanizmy kryptograficzne oparte o duży katalog algorytmów szyfrujących. Zastosowanie złożonej technologii oraz szyfrowania zapewnia bezpieczeństwo wszystkich danych.